تعیین ۸ وكیل با اصول مشخص و ۷ برنامه امام هادی(ع) را بشناسید
به گزارش علم عدل شرایط دوران تاریخی امام هادی(ع) بگونه ای بوده است كه ایشان رویكردهای اجتماعی و فرهنگی تازه و متفاوتی را در جامعه شیعه بنیان می گذارند.
خبرآنلاین در گزارش های پیشین به مبحث چرایی شكل گیری سازمان وكالت در دوران امام هادی(ع) پرداخته است. شبكه وكالت در عصر امام دهم(ع)؛ تدبیری در حركت اجتماعی شیعه.
همینطور در گزارش دیگری مساله « گسترش دانش حقوقی و مبارزه با جبرگرایی در عصر امام هادی(ع)» را مورد بررسی قرار دادیم. در گزارشی هم به « شیوه های رفتاری و برخورد امام هادی (ع) با حكومت در بیست سال زندگی الزامی در سامرا » پرداختیم.
در این گزارش به مناسبت ولادت امام هادی(ع) به نمونه ها و افراد مشخص و برنامه های معین دهمین امام شیعه در دوران امامتش پرداخته ایم.
امام هادی(ع) از روزی كه به اجبار در سامرا اقامت گزید، هجده سال تحت نظارت و مراقبت شدید حكومت عباسی ها قرار گرفت. با توجه به این كنترل شدید، او هیچگاه دست ازهدایت امت اسلامی بخصوص پیروان و شیعیان برنداشت و نقش هدایت خویش را با شدت بیشتری ایفا كرد. امام برای این هدف خود، اقداماتی را انجام داد كه در ذیل آنها را بر می شماریم:
۱- تعیین وكلا
كثرت و پراكندگی پیروان در شهرهای دور و نزدیك و كثرت مراجعات و عدم دسترسی به امام به خاطر محدودیت ها و مراقبت ها ضد امام هادی(ع)، او را بر آن داشت تا در مراكز شیعه نمایندگان و وكلایی از سوی خود تعیین كند و مردم را از وجود چنیین وكلا و نمایندگانی با خبر سازد.
وكلایی كه عمدتاً از چهره های محترم بودند، عبارت اند از:
۱- حسن بن راشد بغدادی، ۲- ایوب بن نوح، ۳- علی بن جعفر همانی، ۴- جعفر بن سهیل، ۵- عثمان بن سعید عمری، ۶- علی بن حسین بن عبد ربّه، ۷- علی بن مهزیار اهوازی ۸- علی بن ریّان.
اینان یا وكیل امام قبل بوده اند و یا وكالت از امام دیگر داشته اند، ضمن اینكه بعضی از آنها، از یاران یك یا دو امام هم بوده اند؛ مثلاً درباره «حسن بن راشد» گفته اند كه وی از یاران امام جواد و امام صادق(ع) و هم «ایوب بن نوح« كه وكیل امام هادی و امام حسن عسكری بوده است. درباره «علی بن جعفر» هم چنین گفته اند و درباره « جعفر بن سهیل» آورده اند كه وكیل امام هادی و امام عسكری و امام زمان(ع) و هم «عثمان بن سعید» وكیل امام هادی و امام عسكری(ع) بوده اند.
اصول و آیین وكلا
در این میان یكی از نكاتی كه در مطالعات تاریخ اسلام به دست می آید، برنامه ریزی و دقت در احكام وكلا و نمایندگان امام هادی(ع) است. امام هادی برای این وكلا، سازمانی طراحی كرد و اصولی مشخص كرده كه مهمترین آن نكات عبارت اند از:
یك: از وكلا می خواست تا هر یك در محدوده منطقه خویش عمل و از گرفتن دریافت وجوه از دیگر مناطق خودداری كنند؛
دو: از برخی نمایندگان خواست تا رابطه شان را با دیگر وكلا كاهش دهند؛
سه: پرداخت وجوه به نمایندگان تعیین شده؛
چهار: رفتن به وكلا برای انجام كارهای شرعی حضوراً یا به وسیله مكاتبه.
۲- تقویت پایگاه های علمی
از دیگر نقش های محوری امام هادی(ع) در هدایت جامعه شیعی، تقویت مراكز علمی بود كه در حقیقت هدایت و سرپرستی غیرمستقیم آن حضرت برای پیروان خاندان بود. حضرت گاهی درباره مقدس بودن یك سرزمین و گاهی درباره مردم آن و گاهی هم درباره علما و دانشمندان و ضرورت پیروی از آنها، سخنان ارزشمندی را بیان می فرمودند؛ مثلاً درباره قم چند روایت از امام هادی(ع) نقل شده كه مبین این مدعا است؛ با اینكه غیر مستقیم حضرت به موارد یاد شده اشاره فرموده است.
۳- تأیید فقها و ارجاع به آنها
امام هادی(ع) با احترام و تكریم و تعظیم صحابه امامان قبل از خود كه مورد وثوق بودند، مردم را به آنها ارجاع می داد؛ مانند نمونه های زیر:
ابوحماد رازی می گوید خدمت امام علی النقی(ع) رسیدم و از او درباره بعضی از مسائل حلال و حرام پرسیدم. هنگام وداع، آن حضرت به من فرمود: ای حماد! در ناحیه ای كه هستی، اگر چیزی در امر دینت بر تو مشكل شد، از «عبدالعظیم حسنی» بپرس و سلام مرا هم به او برسان.
شیخ عباس قمی می نویسد: از برخی روایات معلوم می شود كه خیران خادم وكیل آن حضرت بوده و او به خیران فرموده: «اعمل فی ذلك برأیك فان رأیك رأیی و من أطاعك أطاعنی؛ به رأی خودت عمل كن؛ چون كه رأی تو رأی من است و هر كه تو را اطاعت كند، گویا از من اطاعت و پیروی كرده است».
۴- ملاقات حضوری
با اینكه امام علی النقی(ع) به جهت محصور بودن، نمی توانست آزادانه با هر فرد یا گروه ملاقات كند، اما در این هجده سالی كه امام در سامرا بود، افراد زیادی كه از شهرهای دور و نزدیك به ملاقات امام می آمدند، به حضور پذیرفته می شدند و در ضمن ملاقات، امام با تفقد از حاضرین و مردم آن سامان، به بیان مسائل مذهبی، پاسخ به پرسش ها، دریافت حقوق شرعی، صدور دستورهای لازم را صادر می فرمود.
۵- ارتباط پنهانی با پیروان
گاهی این محاصره و كنترل ضد امام هادی آن قدر شدید بودكه او نمی توانست كسی را به حضور پذیرد و از سویی، بعضی از كارها باید انجام می پذیرفت. در این موارد، امام گاهی از درون زندان با بعضی از افراد تماس می گرفت و از خطری كه در آینده نزدیك او را تهدید می كرد با خبر می ساخت و گاهی هم با به كار بردن كلمات غیر عربی پیام خویش را می رساند.
علی بن مهزیار گوید: غلام خودم را به خدمت امام هادی(ع) برای كاری فرستادم. وقتی كه او برگشت، دیدم بسیار شگفت زده شده، علت را پرسیدم. اظهار داشت: چگونه تعجب نكنم، در حالیكه پیوسته با من با زبان خودم سخن می گفت به صورتی كه گویا یكی از ماست.
ابن شهر آشوب می گوید: علت آن، پنهان كردن گفته ها از دشمن بوده است.
گاهی امام هادی برای حفظ جان افراد، پنهانی نماینده ای می فرستاد تا نیایند، چون كه زمان مناسب نبود، چنان كه محمد بن داود قمی و محمد طلحی، مقدار زیادی خمس و نذورات و هدایا از شهر قم خدمت امام هادی(ع) می بردند. نزدیك شهر سامرا، امام با فرستادن نماینده خود آنها را برگرداند تا از سوی دولت عباسی و متوكل صدمه ای به آنها نرسد.
۶- نامه نگاری
نامه نگاری امام و پاسخ به پرسش های فقهی و اعتقادی مردم از مهم ترین نقش هدایتی امام هادی(ع) بود و آن حضرت خیلی از معارف الهی را از همین طریق به شیفتگان رساند.
این گونه نامه های مردم بسیار است كه در كتاب های حدیثی و فقهی نام نویسنده، متن نامه و پاسخ امام آمده است. در این نوشتار كوتاه، نام بعضی از نویسندگان و به مبحث نامه شان اشاره می كنیم:
ـ ابراهیم بن محمد بن عبدالرحمن همدانی، درباره وضو بعد از غسل جمعه؛
ـ سلمان بن حفص مروزی، درباره سجده شكر؛
ـ علی بن محمد بن سلیمان، درباره قضای نماز شخص بیهوش؛
ـ ایوب بن نوح، درباره همان مورد پیشین؛
ـ حسین بن علی بن كسان، درباره سجده بر پنبه و كتان؛
۷- موضع گیری در مقابل انحرافات
جامعه شیعی گاهی به انحرافاتی مبتلا می شد كه لزوم داشت امام قاطعانه وارد عمل شود و با پیام های ویژه برای برخی افراد از گسترش آن جلوگیری فرماید.
از باب نمونه، امام در مقابل افراد منحرف همانند «علی بن حسكه قمی» كه مكتب غلات را ترویج می كرد، به «احمد بن محمد عیسی» در پاسخ نامه اش می نویسد: اینها از دین نیست؛ از او فاصله بگیر.
همینطور در پاسخ برخی فرموده: اینها را ترك كنید. خداوند لعنتشان كند.
درباره «محمد بن نصیر نمیری» كه از غلات و دارای فساد عقیدتی و اخلاقی بود، دستور لعن و طرد او را از جامعه شیعی صادر فرمود.
امام هادی درباره یكی از مباحث مربوط به قرآن كه مسئله سیاسی روز و تبدیل به دستاویزی برای زندانی یا كشتن افراد شده بود، طی نامه به محمد بن عیسی بن عبید یقطینی، از او خواست تا پیروان و شیعیان از این فتنه فاصله بگیرند.
منابع: كتاب رجال شیخ طوسی / كتاب حیاة الامام الهادی/ كتاب كافی/ كتاب منتهی الامال
/۶۲۶۲
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب